Τρίτη 8 Νοεμβρίου 2011

Αφήγηση

Αφηγηματικό περιεχόμενο (τι ) και αφηγηματική πράξη (πώς)

Σε κάθε αφήγηση διακρίνουμε
το αφηγηματικό περιεχόμενο
(γεγονότα – πράξεις προσώπων που συνιστούν μια ιστορία – το τι λέμε) και
την αφηγηματική πράξη
 (τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζονται τα γεγονότα από τον αφηγητή – το πώς το λέμε).
·         Έτσι μπορούμε να έχουμε
δύο αφηγήσεις με κοινό αφηγηματικό περιεχόμενο
(ίδιο το τι της αφήγησης),
στις οποίες όμως
τα γεγονότα παρουσιάζονται με διαφορετικό τρόπο
(διαφορετικό το πώς της αφήγησης),
ανάλογα με τον επιδιωκόμενο σκοπό.
·         Με άλλον τρόπο π.χ. έχει συνταχτεί η υπηρεσιακή έκθεση/αναφορά ενός αστυνομικού για ένα φόνο και
·          με άλλον τρόπο είναι γραμμένο το διήγημα που εμπνεύστηκε ένας συγγραφέας με αφορμή το ίδιο περιστατικό.

Φυσικά κάθε αφήγηση χρησιμοποιεί και
 γλωσσική ποικιλία ανάλογη
α) με τον αφηγητή και
β) το κοινό (δέκτη/δέκτες) στο οποίο απευθύνεται.



Αφήγηση:
1.       1. ένας αφηγητής, 
2.       2. αφηγείται μια ιστορία, 
3.       3. σε έναν δέκτη, 
4.       4. σε μια συγκεκριμένη περίσταση επικοινωνίας, 
5.       5. για κάποιο σκοπό.
Τα 1, 2, 3, 4, & 5 προσδιορίζουν το
6.      6.  Πώς θα γίνει η αφήγηση
Το πώς (ο τρόπος) της αφήγησης σημαίνει (καλύτερα συμπεριλαμβάνει) πιο συγκεκριμένα:
α. την οπτική γωνία [θέση απέναντι στο αφηγούμενο γεγονός, επιλογή – τονισμός επιμέρους συμβάντων, υποβάθμιση ή και παράλειψη (αποσιώπηση) άλλων συμβάντων – σχολιασμός επιμέρους στοιχείων ή γενικότερων καταστασεων]
  β. γλωσσική ποικιλία [γλώσσα, γεωγραφική γλωσσική ποικιλία (διάλεκτος, ιδίωμα), κοινωνική γλωσσική ποικιλία: επεξεργασμένος λόγος, ειδική γλώσσα (επιστημονική, στρατιωτική…), λαϊκός λόγος]
 γ. ύφος: επίσημο, σοβαρό, ψυχρό, αποστασιοποιημένο, ουδέτερο, υπηρεσιακό, «ρόλου» ή «αξιωματούχου», καθωσπρέπει, επιτηδευμένο, τυπικό, φιλικό, ζεστό,  καθημερινό, «επικοινωνιακό», ενθουσιώδες, άτονο, χαλαρό,


Πώς γίνεται η αφήγηση
Ο τρόπος που θα παρουσιαστούν  τα γεγονότα (το 6) εξαρτάται από τις παραμέτρους:
1 (ποιος αφηγείται), 2 (ποιο θέμα παρουσιάζει), 3 (σε ποιον, σε ποιους αφηγείται), 4 (σε ποια περίσταση αφηγείται), 5 (για ποιο σκοπό αφηγείται)

Για να κατανοήσουμε και να ερμηνεύσουμε το πώς της αφήγησης (καλό είναι να) εξετάζουμε:
1.       Ποια είναι η ταυτότητα του αφηγητή; (Διαρκή και «επίκαιρα» χαρακτηριστικά)
Π.χ. Λύσανδρος: Άνδρας, Σπαρτιάτης, στρατηγός,
επικεφαλής συμμαχικού εκστρατευτικού σώματος, «υπομονετικός» στρατιωτικός
 νικητής
2.       Το θέμα του είναι: Η παρουσίαση των γεγονότων πριν και κατά τη διάρκεια της ναυμαχίας ≠ αμέσως μετά τη ναυμαχία
3.       Δέκτης της αφήγησης του Λύσανδρου: Έφοροι της Σπάρτης ≠ Αιχμάλωτοι Αθηναίοι ≠ Συμμαχικό εκστρατευτικό σώμα
4.       Περίσταση επικοινωνίας:  Ομιλία προς συμμαχικό εκστρατευτικό πριν τη ναυμαχία ≠ Ομιλία προς συμμαχικό εκστρατευτικό σώμα μετά το θρίαμβο
5.       Σκοπός: (συνδέεται στενά με τα σημεία 2 & 3): Συγχαίρει τους στρατιώτες του  ≠ Ανακοινώνει τη νίκη στη Σπάρτη ≠ Απευθυνόμενος στους αιχμαλώτους τους ανακοινώνει τις αποφάσεις του για την τύχη τους.
Βλέπε περιστατικό μαθητικής φάρσας: Έκφραση έκθεση Α’ Λυκείου, σσ.  229-230







Το ίδιο γεγονός παρουσιασμένο από διαφορετική οπτική γωνία
                                  Θεσ/νίκη, 2/4/1980
       Την τελευταία (6η) ώρα του χτεσινού προγράμματος είχα μάθημα στο Β2 τμήμα, η αίθουσα του οποίου βρίσκεται στο 2ο όροφο. Όταν χτύπησε το κουδούνι, ανέβηκα στο 2ο όροφο και κατευθύνθηκα προς την τάξη. Τα υπόλοιπα τμήματα του 2ου ορόφου είχαν σχολάσει και ήταν αναμμένα τα φώτα μόνο του διαδρόμου και της αίθουσας όπου είχα μάθημα. Επικρατούσε απόλυτη ησυχία, γεγονός πού με παραξένευε όσο πλησίαζα προς την αίθουσα Β2, γιατί πρόκειται για άτακτο τμήμα. Μπήκα στην αίθουσα. Ήταν άδεια. Σκέφτηκα ότι θα έκαναν ομαδική αποχή. Έσβησα το φως και συγχυσμένη κατέβηκα στον 1ο όροφο και κατευθυνόμουν προς το γραφείο σας, για να σας αναφέρω το περιστατικό. Λίγο πριν φτάσω στο γραφείο σας, συνάντησα τον επιστάτη και του διηγήθηκα τι έγινε. Αποφασίσαμε να ανεβούμε πάλι στο 2ο όροφο να ρίξουμε μια ματιά. Είδα μ' έκπληξη από μακριά το φως της αίθουσας του Β2 τμήματος αναμμένο, ενώ εγώ το είχα σβήσει. Η ησυχία ήταν πάλι απόλυτη. Μπήκαμε με τον επιστάτη στην αίθουσα και όλοι οι μαθητές ήταν εκεί καθισμένοι φρόνιμα φρόνιμα στα θρανία τους. Τους ρώτησα πού ήταν πριν και τι είναι αυτά που κάνουν. Τότε σηκώνεται ο Γ. Π. και με προσποιητή απορία μου είπε: «Εμείς εδώ ήμασταν. Σας είδαμε μάλιστα που μπήκατε πριν, μας κοιτάξατε, σβήσατε το φως και φύγατε». Επειδή θεωρώ τη συμπεριφορά τους απαράδεκτη και προσβλητική κι επειδή ο Γ. Π. συμπεριφέρθηκε κι άλλες φορές με παρόμοιο τρόπο, ζητώ από σας να συγκαλέσετε σε συνεδρίαση το Σύλλογο των Καθηγητών, για να επιληφθεί του θέματος.
                 
                                                                                                                                  Η καθηγήτρια
                                                                                                                                       (υπογραφή)
                 

       Κε Γυμνασιάρχη,
        
       Σχετικά με το χτεσινό επεισόδιο πρέπει να πούμε ότι δεν είχαμε σκοπό ούτε να προσβάλουμε την καθηγήτρια ούτε να χάσουμε το μάθημα. Επειδή ήταν Πρωταπριλιά και συνηθίζεται στα σχολεία να κάνουν οι μαθητές κάποια αστεία, σκεφτήκαμε να φύγουμε από την αίθουσα μόνο για λίγο. Πήγαμε στη διπλανή αίθουσα και κάναμε ησυχία. Η καθηγήτρια μπήκε στην αίθουσα μας, δε μας βρήκε και έφυγε. Τότε γυρίσαμε γρήγορα γρήγορα, ανάψαμε το φως και καθίσαμε στα θρανία μας. Αποφασίσαμε να πάει ο Γ. Π. να φωνάξει την καθηγήτρια και να της πει ότι κάναμε ένα πρωταπριλιάτικο αστείο. Πριν να προλάβουμε όμως, εμφανίστηκε η καθηγήτριά μας και μας ρώτησε πού είχαμε πάει. Τότε ο Γ. Π. που έχει χιούμορ της απάντησε αυτό που σας ανέφερε η καθηγήτρια. Εκείνη όμως θύμωσε. Εμείς προσπαθήσαμε να της εξηγήσουμε ότι ήταν απλώς ένα πρωταπριλιάτικο αστείο και της ζητήσαμε συγγνώμη που άθελα μας τη στενοχωρήσαμε. Η καθηγήτρια όμως δε δέχτηκε τις δικαιολογίες και τη μεταμέλειά μας.
        Λυπούμαστε πολύ που το αστείο μας έγινε αιτία να στεναχωρεθεί, αλλά σας επαναλαμβάνουμε ότι δεν είχαμε την πρόθεση να την προσβάλουμε.
        Ο πρόεδρος του Β2

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου