Σάββατο 8 Οκτωβρίου 2011

Ο ΘΕΙΟΣ ΠΕΤΡΟΣ ΚΑΙ Η ΕΙΚΑΣΙΑ ΤΟΥ ΓΚΟΛΝΤΜΠΑΧ



Γράφει  η Παναγιώτα Μεθενίτη



Ο ΘΕΙΟΣ ΠΕΤΡΟΣ ΚΑΙ Η ΕΙΚΑΣΙΑ ΤΟΥ ΓΚΟΛΝΤΜΠΑΧ
ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΔΟΞΙΑΔΗΣ / ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ


Ο Απόστολος Δοξιάδης γράφει ένα συναρπαστικό βιβλίο για τα μαθηματικά και τους επιστήμονες που τα υπηρετούν καθώς τραβά σιγά-σιγά το πέπλο μυστηρίου που τυλίγει τον κόσμο στον οποίο ζουν σχεδόν αποκομμένοι. Μαθαίνουμε για τους μεγάλους μαθηματικούς γρίφους, τη ζωή στα ερευνητικά ιδρύματα, τις έμμονες ιδέες από τις οποίες κατατρύχονται οι μεγάλοι μαθηματικοί, τον αγώνα για συνεχείς δημοσιεύσεις και την προσπάθεια να μπουν στο πάνθεον των ένδοξων μαθηματικών που μερικές φορές τους οδηγεί στην παράνοια.
Ένα μυθιστόρημα που θα σας καθηλώσει, ακόμη κι αν δεν έχετε ιδέα για μαθηματικά.
Ο Απόστολος Δοξιάδης γεννήθηκε το 1953 στην Αυστραλία και μεγάλωσε στην Ελλάδα. Στα δεκαπέντε του χρόνια έγινε δεκτός από το Πανεπιστήμιο Columbia της  Νέας Υόρκης, όπου σπούδασε μαθηματικά. Έχει σκηνοθετήσει στο θέατρο  και στον κινηματογράφο. Ταινίες του είναι η Υπόγεια Διαδρομή και Τεριρέμ, καθώς και    η κινηματογράφηση της παράστασης του έργου του για το Θέατρο Σκιών.

Σύντομη  Περιγραφή:
Ο θείος Πέτρος είναι ένα αίνιγμα. Οι πρεσβύτεροι της οικογένειας Παπαχρήστου τον απορρίπτουν ως «αποτυχημένο της ζωής». Ωσότου ο αφηγητής-ανιψιός του ανακαλύπτει ότι ήταν κάποτε φημισμένος μαθηματικός, τόσο ιδιοφυής και παράτολμος ώστε να αφιερώσει τη ζωή του στην περιβόητη «Εικασία του Γκόλντμπαχ», ένα πρόβλημα που προσπαθούσαν εις μάτην να επιλύσουν γενεές μαθηματικών. Η ανακάλυψή του αυτή θα οδηγήσει σε αλυσιδωτές αντιδράσεις...
Η Υπόθεση του βιβλίου:
Ολόκληρο το βιβλίο είναι μία αναδρομή στη ζωή του θείου Πέτρου. Ο αφηγητής ξεκινάει την αφήγηση του από τότε που εκείνος βρισκόταν στα μισά της εφηβείας του. Ο θείος Πέτρος αποτελεί ένα αίνιγμα


για τον μικρό του ανιψιό.  Ακούει συνεχώς από  τον πατέρα του και τον θείο του Ανάργυρο, πως ο μεγάλος τους αδερφός είναι ένας αποτυχημένος της ζωής. Ωστόσο ο μικρός δεν καταλαβαίνει από πού πηγάζει όλη αυτή η απέχθεια για το θειο του. Εκείνος τον θεωρεί έναν εξαιρετικό φιλήσυχο άνθρωπο, και μάλιστα με καλύτερο ήθος από τον πατέρα  του και τον άλλο θείο του. Έτσι το «προσφιλές ανιψούδι» του θείου Πέτρου, όπως ο ίδιος τον αποκαλούσε αποφάσισε να κάνει μια έρευνα στο παρελθόν του  θείου του, μπαίνοντας κρυφά στο σπίτι του, για να βρει τι έχει κρυμμένο αυτός ο μυστήριος άνθρωπος.  Το μόνο που ανακάλυψε στη σύντομη έρευνα που έκανε στο σπίτι του θείου του ήταν χιλιάδες τόμοι βιβλία  και ένα μοναχικό σκάκι σε μία γωνία του σπιτιού. Ακόμα όμως δε κατάλαβε γιατί ο θείος του θεωρούνταν το μαύρο πρόβατο της οικογένειας; Πόσο κακή μπορεί να ήταν η μανιακή ενασχόληση  με τα βιβλία και  το σκάκι;
Η απάντηση για την κρυφή ιδιότητα του θείου του, ήρθε λίγες μέρες μετά από ένα τηλεφώνημα που δέχτηκε. Επειδή ο θείος του ζούσε απομονωμένος δεν είχε τηλέφωνο και έτσι όσα τηλεφωνήματα τον αφορούσαν τα δέχονταν στο σπίτι του αδερφού του. Στο τηλέφωνο μια γυναίκα ζήτησε τον καθηγητή Πέτρο Παπαχρήστου. Ο  μικρός ξαφνιάστηκε και ζήτησε περισσότερες πληροφορίες για το τηλεφώνημα. Τελικά η γυναίκα που τηλεφώνησε ήταν η γραμματέας της Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείας  και ζήτησε τη διεύθυνση του καθηγητή για να του στείλει μία πρόσκληση για μία διάλεξη όπου ήταν επίτιμος καλεσμένος. Ο ανιψιός έδωσε τη δική του διεύθυνση, ώστε να καταφέρει να μάθει όσα περισσότερα μπορεί για το θείο του από αυτήν την επιστολή.
….Όταν η επιστολή έφτασε ο φάκελος έγραφε πάνω  στον τ. Καθηγητή Πέτρο Παπαχρήστου. Η περιέργεια του μικρού τροφοδοτήθηκε…. Ποιος καθηγητής; Και τι ήταν αυτό το περίεργο ‘τ’ μπροστά από την προσφώνηση; …. Ο θείος του ήταν καθηγητής και μάλιστα καταξιωμένος….   Αλλά γιατί κάτι τέτοιο να είναι κακό;
Ο μικρός πήγε τρέχοντας στο σπίτι του θείου του στην Εκάλη τάχα για να του δώσει την πρόσκληση, αλλά κυρίως  για να του εκφράσει τα χιλιάδες ερωτήματά του. Ο θείος του τον δέχτηκε,  χωρίς να του δώσει καμία απολύτως αναφορά για την ιδιότητά του ως καθηγητής.
Για να ξεδιψάσει την περιέργειά του το ανιψούδι πήγε το ίδιο στην διάλεξη της μαθηματικής εταιρείας που θα παρευρισκόταν ο θείος του, όμως εκείνος δεν ήταν εκεί. Ο μικρός το ήξερε βαθειά μέσα του. Και γι’ αυτό ήταν περήφανος για εκείνον. Δε θα καταδεχόταν να πάει  σε ‘κοσμικές συναθροίσεις’. Ωστόσο  ο κόσμος των μαθηματικών τον μάγεψε… δεν τον γνώρισε… δε τον κατάλαβε… αλλά τον ερωτεύτηκε…  εκείνη την ημέρα το αποφάσισε… θα γινόταν μαθηματικός και ας  ήξερε ότι αυτή του η απόφαση θα ενοχλούσε τον πατέρα του…
Γι’ αυτή του την απόφαση πήγε να συμβουλευτεί το θείο του, ο οποίος αντί να χαρεί  τον αποθάρρυνε λέγοντας του πως αυτό δεν είναι παιχνίδι και πως πρέπει να είναι γεννημένος για να είναι μαθηματικός…. Τότε ο θείος Πέτρος αποφάσισε να βάλει στον ανιψιό του ένα μαθηματικό πρόβλημα ώστε να καταλάβει αν ήταν έτοιμος να γίνει μαθηματικός.  Αν δε το έλυνε τότε δε θα γινόταν μαθηματικός. Του έδωσε διορία τεσσάρων  μηνών για να το λύσει.
Ο μικρός επίδοξος μαθηματικός ασχολήθηκε με το πρόβλημα αυτό ένα ολόκληρο καλοκαίρι, αλλά δεν κατάφερε να βρει τη λύση… Απογοητευμένος γύρισε στο θείο του και χωρίς να τον ενδιαφέρει τίποτα για το πρόβλημα ή τα μαθηματικά του υποσχέθηκε ότι δε θα γίνει μαθηματικός. 
Αφού τελείωσε το σχολείο του, πήγε σε πανεπιστήμιο του εξωτερικού για να σπουδάσει και κρατώντας την υπόσχεσή του δε ζήτησε την ειδικότητα του μαθηματικού, αλλά ασχολήθηκε με μαθήματα που αφορούσαν τα οικονομικά, ώστε να αναλάβει αργότερα  την επιχείρηση του πατέρα του.
Κατά τη διάρκεια των σπουδών του συγκατοίκησε με ένα φοιτητή τον Σάμι Επστάιν,  που θεωρούνταν παιδί- θαύμα στα μαθηματικά. Σε μια συζήτηση  με τον συγκάτοικό του, του ζήτησε να του πει τη λύση στο πρόβλημα αυτό,  χωρίς να του αναφέρει το περιστατικό με το θείο του. Τότε ο συμμαθητής του ειρωνικά  του απάντησε πως αν είχε καταφέρει να βρει τη λύση στην περίφημη εικασία του Γκόλτμπαχ  θα ήταν τώρα μαζί με τους καθηγητές.  Ο  μικρός δε πίστευε στα αυτιά του… έζησε τη μεγαλύτερη απογοήτευση  ζωής του εκείνο το καλοκαίρι.. και όχι από ένα απλό πρόβλημα… αλλά από ένα πρόβλημα που απασχολεί την μαθηματική  ανθρωπότητα τους τελευταίους δύο αιώνες…. Δεν καταλάβαινε γιατί να θέλει ο θείος του να τον ταλαιπωρήσει τόσο και να τον αποτρέψει από το όνειρό του…
Μια ημέρα πριν την οριστική επιλογή μαθημάτων για το νέο ακαδημαϊκό έτος άλλαξε την επιλογή του και αποφάσισε να στραφεί προς τα μαθηματικά. Ωστόσο ακόμα δεν είχε μπορέσει να ερμηνεύσει την αψυχολόγητη συμπεριφορά του θείου του.
Όταν επέστρεψε στην Αθήνα, επισκέφτηκε το θείο του για να ζητήσει εξηγήσεις  για τη συμπεριφορά του…  αλλά  αντί αυτού άκουσε την ιστορία της ζωής του θείου του και τη σχέση του με την εικασία του Γκόλντμπαχ …
………Ο θείος Πέτρος αποδεικνύεται πως είναι ένας μεγάλος μαθηματικός του πρώτου μισού του 20ου αιώνα που έχει διδάξει στη Γερμανία και στην Αγγλία και έχει συνεργαστεί με κορυφαίους επιστήμονες της εποχής του. Το μυαλό ξυράφι που διαθέτει και η απύθμενη αλαζονεία του τον σπρώχνουν να ασχοληθεί με την επίλυση ενός από τα πιο δύσκολα προβλήματα των μαθηματικών: την Εικασία του Γκόλντμπαχ και τις ιδιότητες των πρώτων αριθμών. Η μανία του όμως να βγει πρώτος σ' αυτήν την κούρσα να αποδείξει πρώτος την εικασία και ο φόβος ότι γρήγορα θα εξασθενήσουν οι δημιουργικές του δυνάμεις οδηγούν το θείο Πέτρο σε κάποιες καταστροφικές επιπτώσεις για την καριέρα του και την προσωπική του ζωή…………..
Ο θείος Πέτρος από μικρό παιδί είχε αγάπη για τα μαθηματικά και ιδιαίτερο ταλέντο σε αυτά. Ο πατέρας του, αν και αμόρφωτος, δεν εμπόδισε το παιδί του να ασχοληθεί με αυτά, και ύστερα από τις προτροπές μάλιστα του δασκάλου του πήγε να φοιτήσει κοντά στον φημισμένο μαθηματικό Κωνσταντίνο Καραθεοδώρη. Στη Γερμανία γνώρισε και τον πρώτο του έρωτα ο οποίος αποδείχθηκε μάταιος… Ίσως  αυτός να ήταν και ο λόγος που αφιερώθηκε στα μαθηματικά… η απέραντη μοναξιά και θλίψη τον έκαναν να έρθει πιο κοντά στις Αφηρημένες Έννοιες και τα ανώτερα μαθηματικά… Τότε ήταν που καθοριστικό ρόλο στη ζωή του έπαιξαν ο εγωισμός του και η τόλμη του: Θα αποδείκνυε την εικασία του Γκόλντμπαχ…
Μετά από την ειδίκευση στη θεωρία των αριθμών   και την περιπλάνησή του σε διάφορα πανεπιστήμια της Ευρώπης, για να αποκτήσει τις απαραίτητες γνώσεις,  απομονώθηκε για να αφιερωθεί στη μελέτη του... Είχε πάντα στο μυαλό του πως ο χρόνος τον πίεζε … όχι για να μην αποδείξει πρώτος κάποιος άλλος την εικασία, άλλα γιατί θεωρούσε ότι τα παραγωγικά του χρόνια ως μαθηματικού τελείωναν…
Η συστηματική μελέτη ωστόσο με την εικασία ταλαιπωρούσε το νου του και καθώς τα χρόνια περνούσαν και εφιάλτες με αριθμούς τον βασάνιζαν, το αίσθημα ότι δε θα έλυνε το πρόβλημα γινόταν ολοένα και πιο έντονο.
Μέχρι που κάποτε επισκέφτηκε ένα πανεπιστήμιο και άκουσε ότι αποδείχθηκε το θεώρημα της Μη Πληρότητας  Του Κουρτ Γκαίντελ. Σύμφωνα με αυτό υπάρχει περίπτωση στη Θεωρία των Αριθμών να υπάρχουν και λανθασμένες προτάσεις. Αυτό κατέρριψε όλη την κοσμοθεωρία του. Υπήρχε περίπτωση η εικασία του Γκόλτνμπαχ να ήταν μη αποδείξιμη και να θυσίασε όλη του τη ζωή σε κάτι το οποίο μπορεί να μην υπήρχε.
Αυτό και οι ιστορικές συγκυρίες έκαναν ο θείο Πέτρο να εγκαταλείψει μια για πάντα τις προσπάθειες και να επιστρέψει στην Αθήνα. Πλέον ο θείος Πέτρος δεν ασχολήθηκε με τίποτα άλλο εκτός από το σκάκι και  την κηπουρική.
Μια τελευταία υπενθύμιση για την εικασία του Γκόλντμπαχ τού έκανε ο ανιψιός του στα  τελευταία χρόνια της ζωής του, για να δει αυτή τη σπίθα του μαθηματικού ερευνητή που έκρυβε μέσα του.
…Το τελευταίο βράδυ της ζωής του  ο θείος Πέτρος πήρε τηλέφωνο τον ανιψιό του λέγοντας του να πάει γρήγορα στο σπίτι του φέρνοντας μαζί του δύο μαθηματικούς… του είπε πως είχε αποδείξει την Εικασία  … Όμως όταν έφθασε ο ανιψιός του ήταν αργά.. Ο θείος του είχε πεθάνει και είχε πάρει μαζί του την απόδειξη της Εικασίας…
Άραγε την είχε αποδείξει ή ήταν μια τελευταία αναλαμπή… Μόνο εκείνος ξέρει και ίσως και ο συγγραφέας…


Η ΑΦΗΓΗΣΗ
«Μια από τις αφηγηματικές αρετές των μυθιστορημάτων του Απόστολου Δοξιάδη είναι να ανοίγει σιγά σιγά τα χαρτιά του και να προκαλεί από τις πρώτες σελίδες των μυθιστορημάτων του την περιέργεια του αναγνώστη. Εδώ τα καταφέρνει ήδη από τον τίτλο, τουλάχιστον για όσους δεν έχουν διαβάσει «Το θεώρημα του παπαγάλου», όπου επίσης αναφέρεται ο Γκόλντμπαχ και η περίφημη Εικασία του. Από τον τίτλο δηλαδή εμφανίζεται το «αίνιγμα» που πάνω του βασίζεται και χτίζεται η δομή του μυθιστορήματος. Ένας κάποιος θείος Πέτρος -το «θείος» ήδη ευωδιάζει συγκατάβαση, οικειότητα, και καθημερινότητα- δίπλα σε μια τρομερή και φοβερή, σχεδόν εξωγήινη, Εικασία του Γκόλντμπαχ.
 Το μυθιστόρημα μπορούμε να το χωρίσουμε σε τρία μέρη. Στο πρώτο «ακούμε» τον αφηγητή, το «προσφιλές ανεψούδι» σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση, να μας διηγείται πώς υποψιάστηκε ότι κάτι τρέχει με τον άκακο, πράο και απομονωμένο σε ένα εξοχικό σπιτάκι, στην αγροτική τότε Εκάλη, θείο Πέτρο, τον οποίο ο πατέρας του, επιτυχημένος επιχειρηματίας, τον θεωρούσε «το μαύρο πρόβατο» της οικογένειας, πώς ανακάλυψε την παλιά του σχέση με τα μαθηματικά και τι ήταν ακριβώς η Εικασία του Γκόλντμπαχ.
Στο δεύτερο μέρος το συγκαταβατικό «θείος» Πέτρος φεύγει και στη θέση του εμφανίζεται η μαθηματική διάνοια, ο καθηγητής Πέτρος Παπαχρήστου που είναι και ο «πρωταγωνιστής» της ζωής του - την οποία παρακολουθούμε μέσα από τριτοπρόσωπη αφήγηση - και βέβαια την κατά μέτωπον αναμέτρησή του με την Εικασία του Γκόλντμπαχ. Στο τρίτο μέρος ο Πέτρος Παπαχρήστου ξαναγίνεται θείος Πέτρος, τον ξαναβρίσκουμε στο σπιτάκι στην Εκάλη να παίζει μανιωδώς σκάκι, την άλλη μεγάλη του μανία και ό,τι συμβαίνει το ακούμε και πάλι μέσω της πρωτοπρόσωπης αφήγησης του ανεψιού.
Η δομή αυτή που ακολουθεί ο Απόστολος Δοξιάδης πετυχαίνει στο ν αυξάνεται σταδιακά το ενδιαφέρον του αναγνώστη, τόσο ως προς το αίνιγμα του θείου Πέτρου και της  Εικασίας όσο και ως προς τον κόσμο των μαθηματικών. Η γεύση μάλιστα αυτή μένει γιατί ο συγγραφέας, όπως έχει παρατηρήσει και ο Αγγλος κριτικός George Steiner, αφήνει στο τέλος το μυθιστόρημά του ανοικτό σε ποικίλες εκδοχές.
Καθώς όμως εξελίσσεται το μυθιστόρημα, αρχίζουν να τοποθετούνται και οι ψηφίδες του ψυχογραφήματος του Πέτρου Παπαχρήστου. Τι είδους άνθρωπος λοιπόν είναι αυτός που ενώ του δίνονται τόσες ευκαιρίες να διακριθεί στο χώρο των μαθηματικών, αυτός όχι μόνον τις αρνείται, αλλά βάζει το κεφάλι κάτω, ξεκόβεται από τα πάντα, με τη φιλοδοξία να λύσει ένα από τα τρία άλυτα μαθηματικά προβλήματα των αιώνων, ώστε το όνομά του να τοποθετηθεί στο πάνθεον των ελάχιστων μαθηματικών μεγαλοφυϊών; Αλαζόνας; Αιθεροβάμων; Ένας αθεράπευτος  λάτρης του ωραίου και της αλήθειας; Ένας ματαιόδοξος κυνηγός της χίμαιρας;  Ένας Δον Κιχώτης της γνώσης;  Ένας ποιητικά ερωτευμένος με τον άυλο και ονειρικό κόσμο των αριθμών; Μπορεί όλα αυτά, μπορεί και κάτι άλλο που μας διαφεύγει.
Η αλήθεια είναι ότι ο Απόστολος Δοξιάδης, παρά τις προσπάθειές του, στο καίριο αυτό κεφάλαιο του μυθιστορήματος, περισσότερο περιγράφει την ψυχολογική διαδρομή και αναμέτρηση του Πέτρου Παπαχρήστου με τον άπιαστο κόσμο των αριθμών, παρά βυθίζεται μέσα σ αυτήν, από την οποία είναι εμφανές ότι θα μπορούσε να φέρει στην επιφάνεια διαμαντάκια. Ακόμη κι όταν βάζει τον Πέτρο Παπαχρήστου να επικοινωνεί με τον κόσμο των αριθμών μέσα από τα προφητικά όνειρά του, δίνοντας μορφή στους αριθμούς -κάτι μεταξύ αγγέλων του καλού και του κακού- το εύρημα φαίνεται εξωγενές και δεν πείθει στο βαθμό που ο συγγραφέας το επιθυμεί. Ωστόσο, και με αυτές τις αδυναμίες «Ο θείος Πέτρος και η Εικασία του Γκόλντμπαχ» είναι ένα αναμφισβήτητα γοητευτικό, ευρηματικό και καλογραμμένο μυθιστόρημα, όπως και τα προηγούμενα του Απόστολου Δοξιάδη, έτσι ώστε ο συγγραφέας τους να μπορεί να τοποθετηθεί στην πρώτη γραμμή της σύγχρονης ελληνικής πεζογραφίας. Δεν είναι τυχαία, εξάλλου και η διεθνής αναγνώριση της Εικασίας του.»





Επίλογος

Είναι ένα εκπληκτικό βιβλίο, πραγματικά ελκυστικό τόσο για αυτούς που αγαπούν τα μαθηματικά όσο και για αυτούς που τους είναι αδιάφορα… Δε φορτώνει τον αναγνώστη με μαθηματικούς όρους, αλλά τον ταξιδεύει στον κόσμο των μαθηματικών,  ώστε να πάρει μία γεύση από τη μαγεία του και τη μοναδικότητά του.
Αξίζει να σημειωθεί πως αυτό που κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι δεν ξεδιπλώνει από την αρχή την προσωπικότητα του θείου, αλλά την αφήνει να εξελιχθεί και να φανερωθεί κατά τη διάρκεια της αφήγησης. Ωστόσο ακόμα και στο τέλος του βιβλίου δεν έχεις μια ξεκάθαρη άποψη για την προσωπικότητα του θείου…. Από εκεί και πέρα έγκειται στη φαντασία σου και στη κρίση σου να ψυχογραφήσεις τον ‘άτυχο’ επιστήμονα….

Αγαπημένες Φράσεις
·                                                                        
      Κάποιο ποίημα λέει "ότι οι άνθρωποι δεν μπορούν να αντέξουν μεγάλες δόσεις πραγματικότητας"
·                                                                             
        Διαίσθηση : είναι το μόνο όπλο που έχει ο μαθηματικός ελλείψει αποδείξεως.
·                                                                               
       Οι κίνδυνοι για τους μαθηματικούς ερευνητές είναι δύο: 1.η μετριότητα & 2. Η τρέλα.




Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου