· Ποια εποχή προηγείται της αρχαϊκής εποχής; ……………………………
· Ποια εποχή ακολουθεί την αρχαϊκή; …………………………………………
· Ποια εποχή ονομάζουμε αρχαϊκή; Γιατί;
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………..
Οι ερευνητές της ελληνικής αρχαιότητας ονομάζουν συμβατικά αρχαϊκή την περίοδο από τα μέσα περίπου του 8ου αι. π.Χ. μέχρι και την πρώτη εικοσαετία του 5ου αι. π.Χ., γιατί αυτή ήταν η εποχή της προετοιμασίας και των απαρχών της οικονομικής, της πολιτικής και πολιτιστικής εξέλιξης του ελληνικού κόσμου.
· Για ποιους λόγους προέκυψε η οικονομικοκοινωνική κρίση στα τέλη της ομηρικής εποχής:
Απαντήστε παίρνοντας υπόψη σας τους όρους
πληθυσμιακή αύξηση / οικονομική κρίση / καλλιεργήσιμης γης / μέσων εκμετάλλευσης / συγκέντρωση της γης σε λίγους / απουσία εργασιακής ειδίκευσης / έλλειψη άλλων πόρων πέρα από την εκμετάλλευση της γης.
…………………………………………………………………………………………………
Η κρίση του ομηρικού κόσμου. Προς τα τέλη του 9ου αι. π.Χ. (800 π.Χ.) οι ομηρικές κοινότητες παρουσίαζαν σταδιακή πληθυσμιακή αύξηση, πράγμα το οποίο προκάλεσε στη συνέχεια οικονομική κρίση λόγω των περιορισμένων εκτάσεων καλλιεργήσιμης γης, των περιορισμένων μέσων εκμετάλλευσης, λόγω της συγκέντρωσης της γης σε λίγους, της απουσίας εργασιακής ειδίκευσης αλλά και της έλλειψης άλλων πόρων πέρα από την εκμετάλλευση της γης.
· Πώς αντιμετωπίστηκε από τα μέσα του 8ου αι. π.Χ. στο πλαίσιο των οργανωμένων πόλεων-κρατών η οικονομικοκοινωνική κρίση που προέκυψε στα τέλη της ομηρικής εποχής;
……………………………………………………………………………………………………………………………………………….
Η αντιμετώπιση της κρίσης. Η οικονομική κρίση των ομηρικών χρόνων αντιμετωπίστηκε με τους ακόλουθους τρόπους:
♦ ανάπτυξη της βιοτεχνίας και του εμπορίου (Αθήνα)
♦ κατακτητικοί πόλεμοι και εδαφική επέκταση ( Σπάρτη, Άργος, Ήλιδα κ.ά)
♦ ίδρυση αποικιών (β’ ελληνικός αποικισμός) με ανάπτυξη βιοτεχνίας και εμπορίου (Κόρινθος, τα Μέγαρα, η Χαλκίδα, η Μίλητος κ.ά)
· Ο δεύτερος αποικισμός (8ος-6ος αι. π.Χ.).
Ο δεύτερος αποικισμός (8ος-6ος αι. π.Χ.).
Τι σημαίνουν οι όροι: αποικισμός, μητρόπολη, αποικία (αποικισμός: ετυμολογία)
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Αποικία ≠ (σύγχρονη) παροικία
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………
Ποιες ήταν οι σχέσεις Μητρόπολης αποικίας
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………
Ο όρος προέρχεται από το ρ. αποικίζω (στέλνω μακριά από τον οίκο, από την πατρίδα) και δηλώνει την αναγκαστική μετακίνηση, την εγκατάσταση σε άλλη περιοχή και τη δημιουργία νέας πόλης. Το φαινόμενο αυτό διαφέρει από την εξάπλωση των ελληνικών φύλων στα μικρασιατικά παράλια (11ος - 9ος αι. π.Χ.). Η ίδρυση αποικιών την αρχαϊκή εποχή ήταν επιχείρηση οργανωμένη εξ ολοκλήρου από τη μητέρα-πόλη (μητρόπολη). Οι αποικίες, ωστόσο, ήταν νέες πόλεις-κράτη, αυτόνομες και αυτάρκεις. Οι δεσμοί τους με τις μητέρες-πόλεις ήταν χαλαροί, σε μερικές περιπτώσεις ανύπαρκτοι, ενώ σε σπάνιες περιπτώσεις οι σχέσεις ήταν εχθρικές.
· Τα αίτια
Ποια αίτια συνέβαλαν στην ίδρυση των αποικιών;
Τα αίτια που συνέβαλαν στην ίδρυση των αποικιών ήταν:
♦ η στενοχωρία, όπως αναφέρεται από τους αρχαίους συγγραφείς, δηλαδή το πρόβλημα που προέκυψε από την αύξηση του πληθυσμού και τις περιορισμένες εκτάσεις καλλιεργήσιμης γης·
♦ η έλλειψη πρώτων υλών, ιδιαίτερα μετάλλων
♦ η αναζήτηση νέων αγορών για την προμήθεια και την πώληση αγαθών
♦ οι εσωτερικές πολιτικές κρίσεις που οδηγούσαν σε απομόνωση μια ομάδα των κατοίκων
♦ οι γνώσεις που διέθεταν για τους θαλάσσιους δρόμους και τις περιοχές εγκατάστασης·
♦ ο ριψοκίνδυνος χαρακτήρας των Ελλήνων εκείνης της εποχής, όπως αντανακλάται μέσα από την Οδύσσεια.
· Σε ποιους χώρους εξαπλώθηκαν οι Έλληνες με το β΄ ελληνικό αποικισμό;
…………………………………………………………………………………………………
Από τα μέσα του 8ου αι. π.Χ. μέχρι και τα μέσα του 6ου αι. π.Χ. οι Έλληνες εξαπλώθηκαν στη Μεσόγειο και στον Εύξεινο Πόντο, στα όρια του τότε γνωστού κόσμου, περιορίζοντας έτσι τη δραστηριότητα άλλων λαών και ιδιαίτερα των Φοινίκων. Η αποικιστική εξάπλωση επανασύνδεσε ουσιαστικά τους Έλληνες με τη Μεσόγειο και είχε σημαντικές επιπτώσεις στην οικονομία, την κοινωνία και την πολιτιστική εξέλιξη αυτής της περιόδου.
· Ποια ήταν τα αποτελέσματα αποικισμού;
(τρόπος ζωής των Ελλήνων, πολιτιστικές ανταλλαγές, διάδοση της γραφής, αλφάβητο, εμπόριο, βιοτεχνία / νόμισμα / αστοί / δούλοι)
…………………………………………………………………………………………………Αποτελέσματα αποικισμού
1. Μεταφορά του τρόπου ζωής των Ελλήνων στις αποικίες
(θρησκευτικές πεποιθήσεις, οι πολιτικές πρακτικές, οι αισθητικές αντιλήψεις κ.ά)
2. Πολιτιστικές ανταλλαγές αποίκων ελλήνων και ιθαγενών (ντόπιων) πληθυσμών
Η πλέον χαρακτηριστική περίπτωση είναι η διάδοση της γραφής· το χαλκιδικό αλφάβητο, μια μορφή του ελληνικού αλφαβήτου, διαδόθηκε από τους Χαλκιδείς αποίκους στους ιταλικούς λαούς και έγινε στη συνέχεια το πρότυπο διαμόρφωσης του λατινικού.
3. ανάπτυξη του δευτερογενούς (βιοτεχνία) και τριτογενούς (εμπόριο) τομέα της οικονομίας.
Εμπόριο:
όχι πια ανταλλακτικό αλλά εμπορευματοχρηματικό
ó κοπή και χρήση του νομίσματος.
4. εφεύρεση του νομίσματος
καινοτομία που διευκόλυνε τις οικονομικές σχέσεις εκείνης της εποχής και
κύριο μέσο συναλλαγής.
5. οικονομικές μεταβολές => κοινωνικές συνέπειες:
Εμφανίστηκαν οι αστοί
Νέα κατηγορία πολιτών, αυτοί που πλούτισαν: οι αστοί: έμποροι, βιοτέχνες, πλοιοκτήτες, «τραπεζίτες» διεκδίκησε μερίδιο στην άσκηση της εξουσίας.
η αριστοκρατικά οργανωμένη κοινωνία πέρασε κρίση.
6. Η δουλεία, τέλος, αναπτύχθηκε λόγω της ανάγκης για περισσότερα και φθηνότερα χέρια. Για πρώτη φορά αυτή την εποχή χρησιμοποιήθηκαν δούλοι αργυρώνητοι, δηλαδή αγορασμένοι, ως παράγοντας οικονομικής ανάπτυξης.
1. Τι δηλώνει ο όρος πόλη-κράτος;
…………………………………………………………………………………………………
Ο όρος πόλη – κράτος δηλώνει το συνδυασμό σε ενότητα της έννοιας του χώρου (τόπου, επικράτειας) και της οργανωμένης κοινότητας ανθρώπων κάτω από μια εξουσία (χώρος + άνθρωποι + εξουσία)
2. Ποια συστατικά στοιχεία παρουσιάζει η πόλη-κράτος;
…………………………………………………………………………………………………
Η πόλη-κράτος παρουσιάζει τα ακόλουθα συστατικά στοιχεία:
♦. Γεωγραφικά: πόλη + ύπαιθρος χώρα
Οργανωτικά: συμμετοχή πολιτών στην εξουσία + τρόπος άσκησης εξουσίας = μορφή πολιτεύματος: αριστοκρατία, ολιγαρχία, τυραννίδα, δημοκρατία
Επιδιώξεις: ανεξαρτησία, αυτονομία, αυτάρκεια
3. Ποιες ήταν οι τρεις βασικές επιδιώξεις της πόλης – κράτους;
…………………………………………………………………………………………………
Επιδιώξεις: ελευθερία (ανεξαρτησία), αυτονομία, αυτάρκεια
4. Ποια ήταν η σημασία του θεσμού της πόλης-κράτους;
(«Θετικά» και «αρνητικά» της πόλης κράτους – Γιατί δεν δημιουργήθηκε ένα ενιαίο κράτος στην Ελλάδα την αρχαία εποχή;)
…………………………………………………………………………………………………
επιβίωση και εξέλιξη κάθε πόλης- κράτους ó ανεξαρτησία, αυτονομία, αυτάρκεια.
ο συνεχής αγώνας των πολιτών των ελληνικών πόλεων- κρατών για ελευθερία, αυτονομία και αυτάρκεια
αφενός οικονομική, κοινωνική, πολιτική, πνευματική και πολιτιστική ανάπτυξη
vs
αφετέρου μορφή πατριωτισμού με έντονο τοπικιστικό πνεύμα: διαφορές μεταξύ των Ελλήνων, εμφύλιες συγκρούσεις και δε διευκόλυνε την ένωσή τους.
5. Ποιες είναι οι διαφορές των ελληνικών πόλεων κρατών με παλιότερες μορφές πόλεων που είχαν εμφανιστεί σε κράτη της Ανατολής (π.χ. Μεσοποταμία) (Η ελληνική ιδιαιτερότητα)
Η οργάνωση των ανθρώπων σε πόλεις δεν ήταν ένα καινούργιο ιστορικό φαινόμενο
Μεσοποταμία: Σουμέριοι 4η χιλιετία π.Χ.: οργανωμένοι σε πόλεις με αναπτυγμένη οικονομική και πολιτιστική δραστηριότητα.
Οι Σουμέριοι δεν ανέπτυξαν όμως «πολιτική» δραστηριότητα, δηλαδή δεν είδαν τη ζωή τους συνδεδεμένη με τις ιδέες της ελευθερίας, της αυτόβουλης δράσης για την αντιμετώπιση των κοινών προβλημάτων και της κατοχύρωσης των δικαιωμάτων τους.
Μόνο μέσα στις ελληνικές πόλεις-κράτη οι έννοιες «τον πολίτη» και «της πολιτικής» απέκτησαν υπόσταση και έγιναν πραγματικότητα. Έτσι κατανοούμε γιατί ο θεσμός της πόλης-κράτους ήταν σημαντική καινοτομία με συνέπειες μεγάλες για την εξέλιξη του πολιτισμού. Δε θα ήταν υπερβολική η επισήμανση πως ό,τι αποτελεί επίτευγμα του ελληνικού πολιτισμού γεννήθηκε μέσα από τη λειτουργία του θεσμού της πόλης-κράτους. Η δημοκρατία, η ποίηση και ιδιαίτερα το θέατρο, η φιλοσοφία, η ρητορεία, η πολεοδομία και η επιστήμη ήταν επιτεύγματα της δραστηριότητας του ανθρώπου στο πλαίσιο της πόλης-κράτους.
Τα πολιτεύματα.
1. Εισαγωγικά
Ποιος ήταν ο βασικός θεσμός πολιτικής οργάνωσης κατά την αρχαιότητα;
Πόλη-κράτος: βασικός θεσμός πολιτικής οργάνωσης κατά την αρχαιότητα.
Σ’ αυτόν λειτούργησαν οι κοινωνικοί ανταγωνισμοί και ασκήθηκε η εξουσία, από τις εκάστοτε ισχυρές κοινωνικές τάξεις.
Οι κοινωνικές συγκρούσεις και οι πολιτειακές μεταβολές είχαν διαφορετική εξέλιξη σε κάθε πόλη-κράτος.
2. Συνοπτική παρουσίαση μεταβολής πολιτευμάτων
βασιλεία → αριστοκρατία → ολιγαρχία → τυραννίδα → δημοκρατία
3. Αναλυτική παρουσίαση μεταβολής πολιτευμάτων
· Βασιλεία (πριν την πόλη κράτος – Κυβερνάει ο βασιλιάς: βλέπε ομηρική εποχή)
Η δημιουργία των πόλεων-κρατών ó παρακμή και την πτώση της βασιλείας.
Βασιλεία: περιοχές που διατήρησαν το φυλετικό τρόπο οργάνωσης και δε δημιούργησαν πόλεις-κράτη (Ήπειρος, η Μακεδονία κ.ά.)
· Αριστοκρατία: εμφανίζονται οι πόλεις κράτη – κυβερνούν οι «άριστοι» (ευγενείς): δύναμη από καταγωγή και κατοχή γης
Ποιοι κυβερνούν στην Αριστοκρατία;
Ο ιστορικός βίος του θεσμού της πόλης-κράτους ξεκίνησε με την επικράτηση των ευγενών και την εγκαθίδρυση αριστοκρατικών πολιτευμάτων. Στα αριστοκρατικά καθεστώτα η εξουσία βρισκόταν στα χέρια των αρίστων, εκείνων δηλαδή που αντλούσαν τη δύναμη από την καταγωγή τους και την κατοχή γης.
4. Ολιγαρχία – Τιμοκρατία: κοινωνικοί πολιτικοί αγώνες + οπλιτική φάλαγγα
Μέσα από ποιες διαδικασίες περνάμε από την αριστοκρατία στην ολιγαρχία;
Κοινωνικοί πολιτικοί αγώνες
· αποικισμός =>
· ανάπτυξη εμπορίου και της βιοτεχνίας =>
· νέες κοινωνικές ομάδες: βιοτέχνες, έμποροι, ναυτικοί, τεχνίτες =>
· όξυνση κοινωνικού ανταγωνισμού =>
· οι αστοί αποκτώντας πλούτο με εμπόριο, βιοτεχνία, ναυτιλία κ.ά διεκδικούν μερίδιο στην εξουσία από τους αριστοκράτες =>
· όξυνση κοινωνικών και οικονομικών διαφορών: ένταση κοινωνικών και πολιτικών αγώνων=>
· καταγραφή νόμων (κωδικοποίηση του άγραφου, εθιμικού δικαίου) =>
· καθιέρωση ολιγαρχικού (ή τιμοκρατικού) πολιτεύματος:
· διεύρυνση πολιτικής βάσης (συμμετοχή στη διακυβέρνηση της πολιτείας ανάλογα με την οικονομική κατάσταση των πολιτών: Αθήνα: νομοθεσία του Σόλωνα)
Τυραννία
Παρουσιάστε τη μετάβαση από την ολιγαρχία στην Τυραννία
Ολιγαρχία (επικράτηση των «ολίγων»): δε δίνει λύσεις στα προβλήματα του πλήθους.
· Τύραννοι: ευγενείς που
εκμεταλλεύονται τις κοινωνικές αναταραχές
υποδαυλίζουν (τροφοδοτούν) τις κοινωνικές συγκρούσεις
αναδείχνονται ηγέτες των κατώτερων κοινωνικών ομάδων
(έχουν την υποστήριξη των φτωχών που συνεχίζουν και επί ολιγαρχίας να περνούν πολύ δύσκολα και πιστεύουν ότι πολιτικοί μεσσίες θα τους σώσουν) με την υποστήριξη των οποίων
κατορθώνουν να καταλάβουν την εξουσία
επιβάλλουν προσωπική εξουσία (τυραννίδα) («τύραννος» λέξη μάλλον λυδικής προέλευσης)
«Ορισμένοι από τους τυράννους αναδείχθηκαν σε καλούς ηγέτες, που φρόντισαν για την ανάπτυξη της πόλης τους και τη βελτίωση των συνθηκών ζωής των πολιτών. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις τυράννων ήταν ο Πολυκράτης στη Σάμο, ο Περίανδρος στην Κόρινθο, ο Θεαγένης στα Μέγαρα, ο Πεισίστρατος στην Αθήνα κ.ά.»
Οι περισσότεροι τύραννοι είχαν βίαιο τέλος. Οι δολοφονικές απόπειρες εναντίον τους εκφράζουν με σαφήνεια και τις διαθέσεις των πολιτών.
Μετά την τυραννία: Ολιγαρχία - Δημοκρατία
Μετά την πτώση των τυραννικών καθεστώτων, (τέλη του 6ου αι. π.Χ.)
=> στις περισσότερες πόλεις εκ νέου ολιγαρχικά καθεστώτα,
=> σε άλλες, (Αθήνα) έγιναν μεταρρυθμιστικές νομοθετικές προσπάθειες
που άνοιξαν το δρόμο προς τη δημοκρατία (μεταρρύθμιση του Κλεισθένη).
Δημοκρατία
Ποια είναι τα βασικά γνωρίσματα της Δημοκρατίας;
Δημοκρατία: εκκλησία του δήμου, πολιτικά δικαιώματα), ισηγορία, ισονομία
Στο δημοκρατικό πολίτευμα κυρίαρχο πολιτειακό όργανο αναδεικνύεται η εκκλησία του δήμου (η συνέλευση όλων των ενήλικων κατοίκων που είχαν πολιτικά δικαιώματα).
Σε κάθε πολίτη δινόταν η δυνατότητα να παίρνει το λόγο, να διατυπώνει ελεύθερα την άποψή του (ισηγορία), και να συμμετέχει στη διαμόρφωση και στην ψήφιση των νόμων (ισονομία).
Αρχαϊκή εποχή: Παγίωση συστημάτων διακυβέρνησης
κάθε πόλη-κράτος παγιώνει ένα σύστημα διακυβέρνησης
(μέσα από κοινωνικές ανακατατάξεις και «στάσεις»).
Οι πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι της Σπάρτης και της Αθήνας.
Σπάρτη: ολιγαρχικό πολίτευμα (από τον 7ο αι.), το διατήρησε μέχρι τη ρωμαϊκή κατάκτηση, το 2ο αι. π.Χ.
Αντίθετα
Αθήνα διανύει όλο το φάσμα των πολιτειακών εξελίξεων, από την αριστοκρατική οργάνωση τον 7ο αι. π.Χ. μέχρι τη θεμελίωση της δημοκρατίας στα τέλη του 6ου αι. π.Χ. (508 π.χ.)
Ο πολιτισμός.
Ποια περιοχή είναι το λίκνο της πνευματικής αφύπνισης των Ελλήνων;
Οι πρώτες πνευματικές και καλλιτεχνικές ανησυχίες εντοπίζονται κυρίως στην Ιωνία,
όπου γεννήθηκε και η φιλοσοφία· γρήγορα, ωστόσο, διαδίδονται και στον υπόλοιπο ελληνικό χώρο, μητροπολιτικό και αποικιακό.
Ποια είδη πνευματικής και καλλιτεχνικής δημιουργίας αναπτύσσονται την αρχαϊκή εποχή;
Πνευματική δημιουργία
· Ποίηση (Λυρική ποίηση), Πεζός λόγος (Φιλοσοφία, Ιστοριογραφία)
Την αρχαϊκή εποχή αναπτύσσονται η Λυρική ποίηση, η Φιλοσοφία και η Ιστορία (πεζός λόγος)
Ποίηση
Λυρική ποίηση: Αρχίλοχος, Σαπφώ, Αλκαίος: ο ποιητικός λόγος αποκτά προσωπικό ύφος, εκφράζει βιώματα και συναισθήματα)
Πεζός λόγος
Φιλοσοφία, Ιστορία: (Ο πεζός λόγος μέσα από τη σκέψη των πρώτων φιλοσόφων (φυσικών φιλοσόφων: Θαλής, Αναξίμανδρος, Αναξαγόρας, Ηράκλειτος) επιχειρεί να εξηγήσει τη δημιουργία του κόσμου, αλλά και να αφηγηθεί ήθη, έθιμα λαών, δημιουργώντας τα πρώτα δείγματα ιστορικής γραφής (Λογογράφοι: Εκαταίος ο Μιλήσιος κ.ά).
Καλλιτεχνική δημιουργία
· Εικαστικές τέχνες
Η τέχνη, στην αρχή, ήταν επηρεασμένη από πρότυπα της Ανατολής (ανατολίζουσα φάση*),
στη συνέχεια όμως
διαμόρφωσε χαρακτηριστικά που πρόβαλλαν τις ελληνικές αισθητικές αντιλήψεις.
· Αρχιτεκτονική
Στους αρχαϊκούς χρόνους
δημιουργήθηκαν δύο βασικοί αρχιτεκτονικοί ρυθμοί, ο δωρικός και ο ιωνικός.
· Γλυπτική
Κατασκευάστηκαν τα πρώτα μεγάλα αγάλματα, οι κούροι και οι κόρες.
· Κεραμική
Εξελίχθηκε σε εντυπωσιακό σημείο η κεραμική τέχνη με το μελανόμορφο και ερυθρόμορφο ρυθμό.
· Θρησκεία
Αποκρυσταλλώνονται οι θρησκευτικές δοξασίες και ο τρόπος λατρείας των θεών.
Τα χαρακτηριστικά της μορφής κάθε θεού γίνονται κοινά σε πανελλήνιο επίπεδο και ορισμένοι τόποι λατρείας εξελίσσονται σε πανελλήνια ιερά με φήμη και πέρα από τα ελληνικά όρια, (Δελφοί, Ολυμπία, Δήλος)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου