Το λογοτεχνικό πορτρέτο του Θαλή

γράφει η Παναγιώτα Μεθενίτη

            Στο μυθιστόρημα «Το θεώρημα του παπαγάλου»* ο Ντένι Γκετζ ζωγραφίζει το λογοτεχνικό πορτρέτο του Θαλή, μέσα από το διάλογο των ηρώων του: του κ. Ρυς, της Λέας, του Ιωάθαν και του Αμέλλων, ενός γέρικου παπαγάλου. Η αναφορά στο πρόσωπο του Θαλή γίνεται αρχικά έμμεσα, όταν ο Αμέλλων επαναλαμβάνει μια φράση του Θαλή που είχε ακούσει: «Δεν επαναλαμβάνω, δεν αναφέρω, δεν ενημερώνω, δεν πληροφορώ, ΔΙΗΓΟΥΜΑΙ». Έτσι αρχίζει η αναζήτηση γύρω από το πρόσωπο του Θαλή, με ερωτήσεις των παιδιών, της Ρέας και του Ιωνάθαν, και την προσωπική έρευνα του κ. Ρύς. 

    Ποιος είναι ο Θαλής; Ένας μαθηματικός; Όχι έτσι απλά! Το όνομα του Θαλή είναι, φυσικά, άρρηκτα συνδεδεμένο με τις απαρχές των ελληνικών μαθηματικών, αλλά ο Θαλής ήταν ουσιαστικά ένας επιστήμονας φιλόσοφος. Στην εποχή που έζησε (6^ος αιώνας π.Χ.) οι έννοιες μαθηματικός και φιλόσοφος είχαν την ίδια σημασία. Δεν υπήρχαν καν αυτές οι λέξεις. Όταν δημιουργήθηκαν είχαν την ίδια σημασία και διαφοροποιήθηκαν σημασιολογικά πολύ αργότερα.

            Την προσωπικότητα του Θαλή έχει αναλάβει να παρουσιάσει δυναμικά ο κ. Ρυς. Ο κ. Ρυς θεωρεί το Θαλή ως τον ανώτερο μαθηματικό. Μέσα στο βιβλίο περιγράφει ότι δεν πρόκειται για έναν  αδιάφορο και επιφανειακό ερευνητή της ζωής αλλά τον παρουσιάζει να ενδιαφέρεται ζωηρά για τις αιτίες της ύπαρξης, της σκέψης, της ίδιας της ζωής.

            Ο Θαλής ως δάσκαλος δεν αναφέρεται σε πρόσωπα.
Είναι αυθαίρετος αλλά ουσιαστικός. Επικεντρώνεται στα θεωρήματα. Δεν αναλώνεται σε ονόματα αλλά στην ουσία. Ο Θαλής αναζητά τη συνολική προσέγγιση και ερμηνεία της πραγματικότητας· υποστηρίζει πως δεν υπάρχουν εξαιρέσεις. Είναι ο ερευνητής που με το «μικρό» θα μετρήσει το «μεγάλο», με το «προσιτό» το «απρόσιτο» και με το «κοντινό» το «μακρινό».

Τα Μαθηματικά είναι ένα εγκεφαλικό παιχνίδι· στηρίζονται στην πονηριά και εξυπηρετούν τις ανάγκες της ζωής. Αυτό δεν αναζητούσε και ο Θαλής; Έναν τρόπο να καλύψει τα «κενά» της ζωής του, τα μεγάλα ερωτηματικά του.

            Ο ίδιος πίστευε ότι όλα αρχίζουν με μια πτώση: αν δεν πέσεις δε θα σηκωθείς. Δε θα ανακαλύψεις ποτέ τις δυνάμεις που διαθέτεις και μπορείς να χρησιμοποιήσεις αξιοποιώντας τες. Και τέλος δε θα γνωρίσεις τον εαυτό σου.

* Denis Guedj  Το θεώρημα του παπαγάλου

               Μετάφραση Τεύκρος Μιχαηλίδης, Εκδόσεις  Κέδρος (πρώτη έκδοση ΠΟΛΙΣ, 1999)

# # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # # #

@ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @

Εγραψε το «Θεώρημα του Παπαγάλου»

ΤΟ ΕΘΝΟΣ

O συγγραφέας του «Θεωρήματος του Παπαγάλου», από τα πρώτα μυθιστορήματα της μαθηματικής λογοτεχνίας, ο πολυδιαβασμένος και πολυμεταφρασμένος Ντενί Γκετζ, έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 69 ετών, το περασμένο Σάββατο

Ο Ντανί Γκετζ με το «Θεώρημα του Παπαγάλου» έθεσε τις βάσεις για τη μαθηματική λογοτεχνία

O συγγραφέας του «Θεωρήματος του Παπαγάλου», από τα πρώτα μυθιστορήματα της μαθηματικής λογοτεχνίας, ο πολυδιαβασμένος και πολυμεταφρασμένος Ντενί Γκετζ, έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 69 ετών, το περασμένο Σάββατο.

Μαθηματικός, καθηγητής ιστορίας και επιστημολογίας στο Πανεπιστήμιο Paris VIII, ερευνητής, καθώς και σεναριογράφος στον κινηματογράφο, ο Ντενί Γκετζ είναι από τους πιο γνωστούς συγγραφείς που συνέδεσαν τα μαθηματικά με τη λογοτεχνία. Την εποχή που πρωτοεκδόθηκε το «Θεώρημα του Παπαγάλου», τη δεκαετία του ΄90, το εγχείρημά του φάνταζε παράταιρο.

Μέσα σε δεκαπέντε περίπου χρόνια, το λογοτεχνικό αυτό είδος βρήκε τη θέση του στην παγκόσμια λογοτεχνία και απέκτησε φανατικούς αναγνώστες. Το «Θεώρημα του Παπαγάλου», μια συναρπαστική περιπλάνηση στον κόσμο της ιστορίας των μαθηματικών, ένα ταξίδι μύησης στη σκέψη μεγάλων μαθηματικών (Ευκλείδης, Φερμά, Γκόλντμπαχ), μεταφράστηκε σε δεκαοκτώ γλώσσες και πούλησε εκατοντάδες χιλιάδες αντίτυπα.


Και στην Ελλάδα, όπου κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Ψυχογιός», γνώρισε επίσης μεγάλη επιτυχία. Πρόσφατα εκδόθηκε σε νέα αναθεωρημένη μετάφραση από τον Τεύκρο Μιχαηλίδη, ο οποίος, μαζί με τον Απόστολο Δοξιάδη, εκπροσωπούν με μεγάλη επιτυχία τη μαθηματική λογοτεχνία στην Ελλάδα.

Το λογοτεχνικό είδος που υπηρέτησε ο Ντενί Γκετζ έχει δεχτεί διάφορες επικρίσεις σχετικά με την απλοποίηση των μαθηματικών για χάρη της λογοτεχνικής αφήγησης. Ο ίδιος είχε βέβαια διαφορετική άποψη:

«Δεν πιστεύω ότι υπάρχει σύγκρουση ανάμεσα στα μαθηματικά και τη λογοτεχνία. Ισα ίσα, όταν γράφουμε ένα μυθιστόρημα για τα μαθηματικά, δεν σημαίνει ότι απλοποιούμε τα μαθηματικά, αλλά εμβαθύνουμε σε μια θεωρία.

Η απλοποίηση μιας θεωρίας είναι ένα τεράστιο λάθος, γιατί απλοποιώντας χάνονται πράγματα όπως η συνθετότητα των μαθηματικών», είχε πει ο ίδιος σε συνέντευξή του στο περιοδικό «Διαβάζω», όταν είχε επισκεφθεί την Ελλάδα τον Νοέμβριο του 2008, με αφορμή την έκδοση του βιβλίου του «Η έπαυλη των ανδρών». Στην ίδια συνέντευξη είχε προσθέσει ότι «η αγάπη για τα μαθηματικά δεν πρέπει να είναι ένας μοναχικός έρωτας».

Οπως πρέπει ο καθένας να μπαίνει στην εσωτερική λογική του αγαπημένου του προσώπου, έτσι και στα μαθηματικά, οφείλουμε να εισχωρούμε στην εσωτερική τους λογική για να τα κατανοήσουμε.

Στα ελληνικά, πάντα από τον «Ψυχογιό», κυκλοφορούν επίσης τα βιβλία του «Τα αστέρια της Βερενίκης» και «Μηδέν».

Δ. Ρουμπούλα